Is hout goed voor de gezondheid?

Hout is goed voor je gezondheid!

De materialen waarmee we onszelf omringen, kunnen invloed hebben op ons welbevinden.

Ed Suttie bespreekt in het Timber Industry Yearbook onderzoek waaruit naar voren komt dat hout heilzaam is.

‘Onderzoek heeft aangetoond dat het sympathische zenuwstelsel, dat verantwoordelijk is voor fysiologische stressreacties, minder sterk geactiveerd wordt naarmate er meer oppervlakken van hout zichtbaar zijn in een ruimte.’

Het is onvoorstelbaar dat een materiaal als hout – zo oud en veelgebruikt in onze gebouwde omgeving – eigenschappen bezit die we nog maar kort op waarde weten te schatten. Omdat de gebouwde omgeving een grote invloed heeft op ons welbevinden, hebben we ons nader verdiept in de materialen die ons omringen in ons dagelijks leven.

Bossen zijn van onschatbare waarde als recreatiegebieden en kunnen bijdragen aan onze volksgezondheid. Het is aangetoond dat blootstelling aan de natuur de bloeddruk, het hartritme en het agressieniveau verlaagt. Artsen in Japan schrijven al tientallen jaren shinrin-yoku (boswandelingen, ook wel ‘bosbaden’ genoemd) voor als onderdeel van de behandeling van een aantal mentale klachten.

Dichter bij huis beoogt de NHS (het Britse gezondheidszorgstelsel) met een bosproject het welbevinden te verbeteren van patiënten die herstellen van een operatie, door het voor hen makkelijker te maken om een park of bos in te gaan. En dankzij geheugenwandelingen brengen mensen met dementie meer tijd door in een bosrijke omgeving, wat een groot positief effect heeft op hun conditie.

Het Woodland Trust schat dat er £ 2,1 miljard bespaard kan worden op de uitgaven van de Engelse tak van de NHS als elk huishouden in Engeland toegang zou hebben tot hoogwaardige groengebieden.¹ Afgezien van de diensten die bossen en bomen gratis verstrekken – ze reinigen het water en verwijderen fijnstof uit vervuilde stadslucht – kunnen deze ecosystemen ons welbevinden verbeteren. Bossen kunnen ons beter maken, maar hoe zit het product dat ze produceren: hout?

Biofilie

In 1984² schreef Edward Wilson dat mensen een aangeboren en onlosmakelijke band hebben met de natuur; hij noemde dit ‘biofilie’. Hieruit ontstond ‘biofiel ontwerpen’, waarbij interieurarchitecten een verbinding legden met de natuur in hun ontwerpen en keuze van materialen voor binnenruimtes. Biofiel ontwerpen gaat uit van het principe dat veel ruimtes waarin we wonen en werken verbeterd kunnen worden door de mens centraal te stellen in de benadering van onze gebouwde omgeving. Dit heeft talloze gezondheidsvoordelen. Het verlangen naar verbinding met de natuur is geen romantische, anti-verstedelijkingscampagne. Het is wetenschappelijk bewezen dat het helpt bij psychisch herstel en om een gevoel van welbevinden vast te houden.³

Wanneer we bomen planten en groengebieden aanleggen in stedelijke gebieden ontstaat er een directe verbinding. Door het gebruik van natuurlijke elementen in ons interieur (bijvoorbeeld kleuren en patronen die verwijzen naar de natuur, planten en natuurlijke materialen) ontstaat er een indirecte verbinding. De gebruikte materialen spelen een belangrijke rol als ‘vertegenwoordiger van de natuur’ door hun kleuren, textuur, diversiteit, variatie, glans en natuurlijke vorm – eigenschappen die geassocieerd worden met natuurlijke materialen zoals hout.

Onderzoeksresultaten

Het verband tussen hout en de volksgezondheid is duidelijk aangetoond in onderzoeken die zijn uitgevoerd in Japan, de Verenigde Staten en Canada en komt ook naar voren uit Europees onderzoek. Voor een onderzoek van de University of British Columbia⁴ werden vergelijkbare kantoren opnieuw ingericht met verschillende materialen, waarna verschillende gezondheidsaspecten van de gebruikers werden gemeten. Wat bleek? Het sympathische zenuwstelsel, dat verantwoordelijk is voor fysiologische stressreacties, wordt minder sterk geactiveerd naarmate er meer oppervlakken van hout zichtbaar zijn in een ruimte.

Verder onderzoek van dit team richtte zich op omgevingen binnen de gezondheidszorg en de invloed van uitzicht op de natuur, daglicht, binnenplanten en hout in het interieur.⁵ Dit onderzoek toonde aan dat patiënten die een operatie hebben gehad sneller herstellen, minder medicatie nodig hebben en minder pijn ervaren in een ruimte met uitzicht op de natuur.⁶ Er werd ook een verband aangetoond tussen natuurlijke materialen en uitzicht op groen enerzijds en betere patiëntresultaten anderzijds. Kan hout zorgen voor verbinding met de natuur in delen van gezondheidszorggebouwen met geen of een beperkt uitzicht? Dat is een spannende vraag. Hout in constructie-elementen, wandpanelen en meubels kan een positieve uitwerking hebben in niet-klinische omgevingen. Door meer hout toe te passen, kan de gezondheidswinst van blootstelling aan de natuur op een praktische manier in gezondheidszorgomgevingen gerealiseerd worden.

Soortgelijke verbeteringen zijn waargenomen in scholen, waarbij zowel leerlingen, het personeel, de onderwijsinstelling als de economie profiteerden. Enkele resultaten:

* Kinderen leren sneller bij daglicht.

* In klassen met planten gaan de resultaten voor spelling, rekenen/wiskunde en andere exacte vakken omhoog.

* Op scholen waar de principes van biofiel ontwerpen, waaronder het gebruik van hout, waren toegepast, gingen de absentiecijfers omlaag.

Er is een verband aangetoond tussen de toepassing van hout in interieurontwerpen en verbetering van het mentaal welbevinden.

Kantooromgevingen

We brengen 90% van ons leven door in gebouwen. Dit betekent dat de gebouwde omgeving een grote invloed heeft op onze gezondheid. In een doorsneekantoor in het Verenigd Koninkrijk heeft 60% van het personeel onvoldoende toegang tot daglicht. Het welbevinden van kantoormedewerkers wordt op dit moment gemeten aan de hand van luchtkwaliteit, verlichting, ventilatie en warmtecomfort. Zo beoordeelt BREEAM de voordelen voor de gezondheid en het welbevinden op basis van de emissie van vluchtige organische samenstellingen en formaldehyde en de zeggenschap die gebruikers hebben over de verlichting en het warmtecomfort. Wat ontbreekt in de huidige maatregelen is een beoordeling van de fysiologische en psychologische factoren, die zich in een kantooromgeving – voor gebruikers en de onderneming – vertalen in een verbeterde productiviteit, een groter welbevinden en een verlaging van het aantal dagen dat werknemers afwezig zijn door ziekte.

Eenvoudig gezegd komt het hierop neer: in onze werk- en woonomgeving zijn we nauwelijks verbonden met de natuur. Elk jaar gaan er in Groot-Brittannië ruim 130 miljoen dagen verloren als gevolg van ziekteverzuim, en gezondheidsproblemen van de werkende bevolking kosten de Britse economie £ 100 miljard per jaar.⁷ Wanneer we het verzuim met 1% terugbrengen, levert dat de economie £ 1 miljard op aan bespaarde dagen. Bovendien zou een verhoging van de operationele productiviteit door de wijze waarop we onze kantoren inrichten nog meer voordelen opleveren.

Biofiele kantoorontwerpen

In een wereldwijd onderzoek naar de relatie tussen psychologisch welbevinden, werkomgevingen en verwachtingen van werknemers werden data verzameld van bijna achtduizend werkenden in zestien landen om het effect van biofiel ontwerpen op de werkplek te meten.⁸ De resultaten laten zien dat 47% van de werkenden in kunstlicht werkt en dat 58% geen planten heeft op de werkplek. Het welbevinden van werkenden in kantoren mét daglicht en planten is 15% hoger, zij zijn 6% productiever en het verzuim is lager. Uit de reacties uit het Verenigd Koninkrijk blijkt dat natuurlijke elementen als licht, hout en steen een positieve uitwerking hebben op het geluksgevoel, de creativiteit en de productiviteit.

In een onderzoek van de World Green Building Council⁹ werd de combinatie van gezondheid, welbevinden en productiviteit in kantoren onderzocht; uit de resultaten kwam naar voren dat het kantoorontwerp een grote invloed heeft op de gebruikers en dat ‘groen’ naar een hoger niveau getild moet worden om werkelijk duurzame gebouwen te maken. Aangezien de personeelskosten doorgaans 90% van de bedrijfskosten uitmaken, kunnen de voordelen van groene gebouwen voor mensen worden gemeten op basis van:

* een goede gezondheid en een positief welbevinden van het personeel;

* minder personeelsverloop;

* minder verzuim; en

* meer omzet.

Er is een hoogwaardig kader ontwikkeld voor het meten van de invloed van een gebouw op het personeel, dat nu wordt getest. In de Verenigde Staten wordt de WELL Being Standard® gebruikt om de prestatie van gebouweigenschappen die van invloed zijn op de gezondheid en het welbevinden te monitoren.¹⁰

Materialen voor interieurs

BRE heeft onderzoek gedaan naar de voordelen van binnenmaterialen voor het welbevinden.¹¹ Een latente wens van bouwprofessionals vormde de opmaat tot het onderzoek, aangezien het ontbrak aan duidelijkheid en richtlijnen. Groepen uit de gezondheidszorg, het onderwijs en het bedrijfsleven bevestigden dat de ontwerpen en de materialen die voor herinrichtingen werden gebruikt een grote positieve invloed hadden.

Onderzoek dat op dit moment wordt uitgevoerd in het kader van het Europese project Wood2New¹² beoogt een meer dwingende reden te vinden om van hout afgeleide materialen in interieurs toe te passen. Het onderzoek verkent de vele extra voordelen van de toepassing van hout in interieurs. Een van die voordelen is het vermogen om schommelingen in de relatieve luchtvochtigheid en temperatuur tegen te gaan. Andere voordelen zijn het natuurlijke gevoel en de rust die het materiaal oproept en de gezondheidsvoordelen voor gebruikers. De groeiende hoeveelheid empirisch bewijs voor deze eigenschappen moet het mogelijk maken om maatregelen ter bevordering van het welbevinden, die worden genomen in het kader van besluitvorming over duurzaamheid, zoals BREEAM en LEED, in de toekomst te verfijnen.

BRE is bezig een nieuw project op te zetten voor het ontwikkelen van een programma voor de ingrijpende herinrichting van kantoren. Hiermee wordt in het Verenigd Koninkrijk empirisch bewijs verzameld voor de invloed van ontwerpen en materiaalkeuzes op de gezondheid van gebruikers. Het is van cruciaal belang dat kantooreigenaren deelnemen aan dit onderzoek. Volgens Debbie Hobbs, duurzaamheidsmanager bij Legal & General Property, moeten ‘gezondheid en welbevinden hoog op de agenda staan’ bij de verkoop van kantoren, winkelpanden en woningen, om duurzaamheid naar een hoger plan te tillen, en ‘het is daarbij de kunst om niet achterop te raken.’

In de praktijk

We moeten zoveel mogelijk natuurlijke elementen naar binnen halen. Bij een herinrichting denken we aan nieuwe vloerbedekking, nieuwe meubels, nieuw behang en – als het om een ingrijpender verbouwing gaat – nieuwe ramen, deuren en verlichting. Dat betekent dat er veel kansen zijn voor de toepassing van hout. Het is spannend om meer hout in het interieur te gebruiken om de gezondheidsvoordelen voor gebruikers te vergroten, en dit is niet voorbehouden aan grote nieuwbouw- en herinrichtingsprojecten. Een van de meeste basale ingrepen bij de herinrichting van een ruimte is de keuze van de materialen.

Van aandacht schenken aan de duurzaamheid van gebouwen is het een logische stap naar het meten van de invloed ervan op het welbevinden van de mens. Velen van ons gebruiken graag hout en steeds meer mensen zullen gaan begrijpen waarom dat zo is, namelijk vanwege onze aangeboren band met de natuur en de voordelen ervan voor onze fysieke en mentale gezondheid.

Over de auteur

Ed Suttie is Research Director van het Centre for Sustainable Products van BRE. Hij werkt in een team dat adviseert over en onderzoek doet naar de duurzaamheid van materialen. Het centrum wordt gefinancierd door het bedrijfsleven, de Britse regering en de Europese Commissie. Ed werkt al twintig jaar samen met de houtsector aan innovatieve producten, het optimaliseren van de toevoerketens en het voorspellen van de houdbaarheid. Hij heeft veel publicaties op zijn naam staan over hout, houdbaarheid, duurzaamheid, de bouw en materialen van biologische oorsprong. Hij is lid van het Executive Committee van Grown in Britain en voorzitter van de Europese normcommissie CEN/TC38/WG28 Prestaties van hout in de bouw.

Verwijzingen

woodlandtrust.org.uk/mediafile/100088346/Healthy-woods-healthy-living.pdf
Wilson, Edward O., Biophilia: The human bond with other species, Harvard University Press, 1984
Van den Berg, A.E., Hartig, T., en Staats, H., ‘Preference for nature in urbanized societies: stress, restoration, and the pursuit of sustainability’, Journal of Social Issues, pp. 79-96, deel 63, nr. 1, 2007
Fell, D., Wood and Human Health, FPInnovations, University of British Columbia, 2014
Augustin, S. en Fell, D., Wood as a Restorative Material in Healthcare Environments, FPInnovations, University of British Columbia, 2015
Ulrich, R., ‘View through window may influence recovery from surgery’, Science 224 420-241, 1984
gov.uk/government/news/a-million-workers-off-sick-for-more-than-a-month
Human Spaces, The Global Impact of Biophilic Design in the Workplace, 2015: www.humanspaces.org/wp-content/uploads/2014/10/Global-Human-Spaces-report-2015-US-FINAL.pdf
Health, Wellbeing and Productivity in Offices: The Next Chapter for Green Building, World Green Building Council, 2014
wellcertified.com
Livesey, K., Measuring the wellbeing benefits of interior materials, Information Paper 20/12, IHS press, 2012 (verkrijgbaar op www.brebookshop.com)
wood2new.org